Sirca Kosk Kitabı İnceleme

Kitap Hakkında Bilgiler

Sırça Köşk (Osmanlıca: قصرا البلور), Reşat Nuri Güntekin'in 1930'da telif ettiği, tek ciltlik ama çok katmanlı bir Anadolu romanıdır. 120'ye yakın baskı yapmış, her kuşakta yeniden okunmuş olan eser, İzmir'in küçük bir kasabasında geçer; olaylar 1908-1918 arasındaki on yıllık süreyi kapsar. Romanın merkezinde Kordon boyunca yükselen, denize cam gibi yansıyan Sarıkadızade Konağı yer alır; âdeta bir 'sırça köşk' gibi görkemli görünen bu yapı, aynı zamanda hem maddi hem manevi çürümeye mahkûm soyluluğun sembolüdür. Güntekin, Mekteb-i Mülkiye mezunu genç Ömer'in gözünden kadını, erkeği, Rum'u, Ermeni'si, Türk'ü, Levanten'siyle koskoca bir renk paletini sergiler: Didon (Dido) Hanım'ın Avrupalı coşkusu, Nüzhet'in Jön-Türk heyecanı, Sarıkadızâde Bey'in ıssız gururu, Mösyö Ventouri'nin kapitülasyon rahatlığı, Esma'nın taşralı masumiyeti hep aynı dünya içinde çatışır. Romanın en güçlü yanı, 'Aşk-ı Vatan' ile bireysel tutkuların iç içe geçişidir; Ömer hem sevdiği kadına hem de yurt meselelerine aynı anda âşık olur. Mübadele, Trablusgarp, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı'nın kırılgan Rum-Türk ilişkilerini, borç harç içindeki soylu aileleri, kapitülasyon ekonomisini yalın bir dille anlatır. Güntekin, Türkçeye kazandırdığı 'sırça köşk' metaforuyla ihtişamlı ama kırılgan yapıları, bireyleri ve toplumları tasvir eder; romanın finalinde konağın yıkılışı, bir çağın kapanışını simgeler. Eser yalnızca bir aşk romanı değil, aynı zamanda batmakta olan bir imparatorluğun İzmir ayağının panoramasıdır; bu yüzden Cumhuriyet'in ilk yıllarında okul müfredatına da girmiştir.

Yazarı Hakkında Bilgiler

Reşat Nuri Güntekin (25 Kasım 1889, İstanbul – 13 Aralık 1956, Londra) Türk roman, öykü ve tiyatro yazarıdır; aynı zamanda milletvekilliği, Maarif Müfettişliği ve Paris Kültür Ataşeliği yapmış devlet adamıdır. Darülfünun Edebiyat Fakültesi'ni bitirdikten sonra öğretmenlik ve müfettişlik görevlerinde bulundu; Anadolu'yu karış karış dolaşarak halk eğitimine dair raporlar hazırladı. İlk romanı Çalıkuşu (1922) yoluyla 'öğretmen romanları'nın öncüsü oldu; Yeşil Gece, Anadolu Notları, Akşam Güneşi gibi eserlerinde Anadolu insanının geçiş dönemi trajedisini işledi. CHP'den milletvekili seçilerek 1943-1946 arasında parlamentoya girdi; sonradan Paris Kültür Ataşesi olarak Türk edebiyatını Batı'ya tanıttı. Romanlarında realizm ile psikolojik tespitler harmanlanır; karakterler konuşurken aynı zamanda toplumun dilini, aksanını, gelenek ve göreneklerini belgeler gibi sunar. Güntekin'in en büyük katkısı, batı tarzı romanı halkın günlük diliyle, Anadolu gerçekliğiyle buluşturmasıdır. Eserleri 30'dan fazla dile çevrilmiş; Çalıkuşu ondan sonra her on yılda bir sinemaya ve televizyona uyarlanmıştır. 67 yaşında Londra'da kalp krizi sonucu hayatını kaybettiğinde Türkiye'den cenazesi deniz yoluyla getirilmiş ve İstanbul'da toprağa verilmiştir. Bugün Türk edebiyatında 'Reşat Nuri tiplemesi' denince akla önce sabırlı, aydın, görev bilinci yüksek, gönül gözü açık kahramanlar gelir.