Cumhuriyetin Ilk Sabahi Kitabı İnceleme

Kitap Hakkında Bilgiler

Cumhuriyetin Ilk Sabahi, 1928 yılında yayımlanan, Reşat Nuri Güntekin’in Türk Kurtuluş Savaşı’nı ve Cumhuriyet’in ilanını konu alan en kapsamlı romanıdır. 700 sayfayı aşan eser, Anadolu’da çeteciliğin doruğa çıktığı 1919-1923 yıllarını, Mudanya Mütarekesi’nden hemen sonra Ege’ye çekilen Yunan birliklerinin bıraktığı yakılmış-kurutulmuş kasabaları, İzmir’in kurtuluş günlerini ve 29 Ekim 1923 sabahı çalınan ilk Ezan-ı Muhammedî yerine Türkçe “Tanrı uludur” ilahisini büyük bir gözlemci titizliğiyle işler. Roman kahramanı Doktor Nazım, İstanbul’daki görevinden istifa edip idealist bir hekim olarak gittiği İzmir’de hem cephe gerisinde salgın hastalıklarla savaşır hem de halkı iradesini yansıtan köy meclisleri kurmaya çalışır; onun gözünden cephe gerisindeki köylünün karnını doyurma, çeteciyi silahsızlandırma, kız çocuklarını okula gönderme mücadeleleriyle Ankara’daki Büyük Millet Meclisi’nde cereyan eden saltanat-kalikat tartışmaları örülür. Eser, “Yeni bir ülke doğuyor ve biz onun ilk sabahına tanıklık ediyoruz” cümlesiyle adeta Türk modernleşmesinin manifestosunu yazar; dönemin ilmî raporları, telgraflar, beyannameler romana belgesel bir gerçeklik kazandırır. 1960’lara dek lise okuma listelerinde zorunlu olan kitap, Güntekin’in psikolojik gözlem gücünü Milli Mücadele’nin epik hikâyesiyle birleştirdiği için Türk edebiyatında “savaş ve uygarlık” temalarının en başarılı sentezi sayılır.

Yazarı Hakkında Bilgiler

Reşat Nuri Güntekin, 25 Kasım 1889’da İstanbul’da doğmuş, 1956’da Paris’te vefat etmiştir. Darülfünun Edebiyat Fakültesi’nde pedagoji ve psikoloji okudu; Kastamonu, Sivas, Bursa lisesi ve İstanbul Erkek Lisesi’nde edebiyat öğretmenliği, Maarif Vekâleti’nde Müdde-i Umumi Müfettişliği ve Rıfat Hoca’nın yaverliği yaptı. 1917’de ilk hikâyesini, 1922’de Çalıkuşu romanını yayımladı; 1924’te öğretmenliğe son verip milletvekilliğine aday oldu, fakat Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılmasından sonra uzun süre pasif kaldı. Balkan Radyosu Genel Müdürlüğü ve UNESCO Türk Millî Komisyonu üyeliği görevlerini yürüttü. Roman, tiyatro, makale, gezi notu türlerinde elli üç eser bıraktı; dönem tespiti, diyalog gücü ve sosyolojik gözlemleriyle yakında “öyküsel sosyoloji” ekolünün öncüsü oldu. Paris’te tedavi görürken, Batı hakkındaki müsbet görüşlerini yansıtan son piyesi “Akşam Güneşi”ni kaleme aldı ve Cumhuriyet’in ilk sabahına tanıklık eden isimlerden biri olarak 67 yaşında yaşama gözlerini yumdu.